ค่าฝุ่นวันนี้ PM 2.5 กับยุคที่อากาศบริสุทธิ์ต้องจ่ายเงินซื้อ

ปัญหาฝุ่นละอองขนาดเล็ก PM 2.5 ได้กลายเป็นหนึ่งปัจจัยหลักที่ส่งผลต่อการใช้ชีวิต และสุขภาพของคนไทยอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ สำหรับค่าฝุ่น PM 2.5 ที่เกินมาตรฐาน ไม่เพียงแต่สร้างความเสี่ยงต่อโรคทางเดินหายใจ และโรคหัวใจ แต่ยังสะท้อนถึงความเปราะบางของสิ่งแวดล้อมในยุคที่อากาศบริสุทธิ์กลายเป็นสิ่งที่ต้อง “จ่ายเงินซื้อ” 

PM 2.5 คืออะไร?

PM 2.5 คือฝุ่นละอองขนาดเล็กที่มีเส้นผ่าศูนย์กลางไม่เกิน 2.5 ไมครอน หรือประมาณ 1 ใน 25 ของเส้นผมมนุษย์ โดยฝุ่นชนิดนี้สามารถเข้าสู่ระบบทางเดินหายใจ และซึมลึกถึงกระแสเลือด ซึ่งเป็นอันตรายต่อสุขภาพอย่างมาก โดยเฉพาะระบบทางเดินหายใจ และยิ่งผุ้ที่มีอาการภูมิแพ้อยู่แล้วจะยิ่งได้รับผลกระทบมากขึ้นอีก

ค่าฝุ่นวันนี้ PM 2.5 ภัยร้ายที่ยากจะหนี

โดยปกติแล้วค่าฝุ่น PM 2.5 มักเกินมาตรฐานในช่วงฤดูหนาว และช่วงที่มีการเผาไหม้อยู่เป็นประจำ เช่น การเผาไร่ หรือการปล่อยมลพิษจากยานพาหนะและโรงงานอุตสาหกรรม ซึ่งช่วงสัปดาห์ที่ผ่านมาหลายพื้นที่ในประเทศไทยปกคลุมไปด้วยฝุ่นควันที่เกินมาตรฐาน และส่งผลกระทบต่อสุขภาพร่างกายโดยตรง อีกทั้งยังไม่มีวี่แววว่าจะเบาบางลง และการหายใจในสภาวะอากาศที่เต็มไปด้วย PM 2.5 ทุกวัน มีโทษเทียบเท่าการสูบบุหรี่หลายมวนต่อวันเลยทีเดียว

PM 2.5 เกิดจากอะไร?

1. การเผาไหม้เชื้อเพลิง

• • การเผาในภาคอุตสาหกรรม
    การใช้เชื้อเพลิง เช่น ถ่านหิน น้ำมัน และก๊าซธรรมชาติ ในโรงงานอุตสาหกรรม ปล่อยมลพิษและฝุ่นขนาดเล็กเข้าสู่บรรยากาศ
  • การเผาไหม้ในยานพาหนะ
    การปล่อยไอเสียจากเครื่องยนต์ดีเซลและเบนซิน ซึ่งเป็นแหล่งกำเนิดฝุ่น PM 2.5 โดยตรง
  • การเผาในภาคเกษตร
    การเผาไร่อ้อย ฟางข้าว หรือพืชผลทางการเกษตร ทำให้เกิดควันและฝุ่นจำนวนมาก

2. การปล่อยมลพิษจากโรงงานอุตสาหกรรม

โรงงานที่ไม่ได้ติดตั้งระบบกรองมลพิษ หรือมีการควบคุมการปล่อยก๊าซไม่เข้มงวด จะปล่อยฝุ่น PM 2.5 รวมถึงสารเคมีที่เป็นอันตรายเข้าสู่ชั้นบรรยากาศ

3. การเผาขยะ 

การเผาขยะในครัวเรือนหรือในที่โล่งแจ้ง รวมถึงพลาสติกและวัสดุสังเคราะห์ จะปล่อยฝุ่นละอองและสารพิษสู่สิ่งแวดล้อม

4. การก่อสร้าง 

กิจกรรมก่อสร้าง เช่น การรื้อถอนอาคาร ขุดดิน หรือการปูถนน ทำให้เกิดฝุ่นขนาดเล็กที่ฟุ้งกระจายในอากาศ

5. การทำเหมือง และขุดเจาะ

การทำเหมืองแร่ การขุดเจาะดิน หรือการระเบิดหิน ส่งผลให้ฝุ่นละอองขนาดเล็กกระจายตัวในอากาศ

6. การปล่อยฝุ่นจากธรรมชาติ

• ไฟป่า
  ควันจากไฟป่าเป็นแหล่งกำเนิดฝุ่น PM 2.5 จำนวนมาก
• ฝุ่นจากดิน และทราย
  ลมพัดพาฝุ่นจากพื้นที่แห้งแล้งเข้าสู่ชั้นบรรยากาศ

7. ปฏิกิริยาทางเคมีในอากาศ

ก๊าซที่ปล่อยจากการเผาไหม้ เช่น ก๊าซซัลเฟอร์ไดออกไซด์ (SO2) และไนโตรเจนออกไซด์ (NOx) เมื่อทำปฏิกิริยากับแสงแดด และอากาศ จะกลายเป็นอนุภาค PM 2.5

8. การใช้พลังงานในชีวิตประจำวัน

การใช้พลังงานในครัวเรือน เช่น การปรุงอาหารด้วยเตาถ่าน การใช้เตาแก๊ส หรือการเผาเชื้อเพลิงในบ้านเรือน

ฝุ่น PM 2.5 ทำให้เกิดโรคอะไร ได้บ้าง?

ฝุ่นละอองขนาดเล็ก PM 2.5 มีผลกระทบต่อสุขภาพอย่างร้ายแรง เนื่องจากมีขนาดเล็กมากจนสามารถเข้าสู่ระบบทางเดินหายใจ และกระแสเลือดได้โดยตรง ส่งผลต่ออวัยวะ และระบบต่าง ๆ ในร่างกายอย่างหลากหลาย โดยโรคที่อาจเกิดขึ้นจาก PM 2.5 มีดังนี้

1. โรคทางเดินหายใจตอนต้น

• • โรคหลอดลมอักเสบ (Bronchitis): ฝุ่น PM 2.5 ทำให้เยื่อบุหลอดลมระคายเคือง เกิดการอักเสบ ส่งผลให้ไอเรื้อรัง หายใจติดขัด และมีเสมหะ
  • โรคปอดอักเสบ (Pneumonia): การสูดดมฝุ่น PM 2.5 ในระยะยาวทำให้ปอดติดเชื้อหรืออักเสบ
  • โรคหอบหืด (Asthma): PM 2.5 กระตุ้นให้เกิดอาการหอบหืดกำเริบและทำให้อาการรุนแรงขึ้น

2. โรคปอด

• โรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง (COPD): การสัมผัสฝุ่น PM 2.5 อย่างต่อเนื่องจะทำลายปอด ส่งผลให้เกิดปัญหาในการหายใจ
• มะเร็งปอด (Lung Cancer): PM 2.5 มีสารพิษและโลหะหนักที่เป็นสารก่อมะเร็ง (Carcinogens) เมื่อสะสมในปอดจะเพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิดมะเร็งปอด

3. โรคหัวใจ และหลอดเลือด

• โรคหัวใจขาดเลือด (Ischemic Heart Disease): PM 2.5 ทำให้หลอดเลือดหัวใจอักเสบและตีบตัน เพิ่มความเสี่ยงต่อภาวะหัวใจล้มเหลว
• โรคหลอดเลือดสมอง (Stroke): ฝุ่น PM 2.5 เพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิดลิ่มเลือดในหลอดเลือดสมอง ทำให้เกิดอัมพฤกษ์หรืออัมพาต
• ความดันโลหิตสูง: PM 2.5 กระตุ้นการอักเสบในหลอดเลือด ส่งผลให้ความดันโลหิตเพิ่มสูงขึ้น

4. โรคในระบบภูมิคุ้มกัน

• PM 2.5 ทำให้ระบบภูมิคุ้มกันอ่อนแอลง ทำให้ร่างกายติดเชื้อได้ง่ายขึ้น โดยเฉพาะในเด็ก ผู้สูงอายุ และผู้ป่วยที่มีโรคประจำตัว

5. โรคในระบบประสาท

• โรคอัลไซเมอร์ และพาร์กินสัน: ฝุ่น PM 2.5 อาจทำลายเซลล์สมอง และเพิ่มความเสี่ยงต่อโรคที่เกี่ยวกับความเสื่อมของระบบประสาท
• ความผิดปกติทางอารมณ์: การสัมผัสฝุ่น PM 2.5 ในระยะยาวอาจส่งผลต่อสมองส่วนที่ควบคุมอารมณ์ เช่น ความเครียด ซึมเศร้า หรือวิตกกังวล

6. ผลกระทบต่อเด็ก และทารกในครรภ์

• พัฒนาการช้าของเด็ก: การได้รับ PM 2.5 ตั้งแต่ในครรภ์อาจส่งผลต่อการพัฒนาสมอง และปอดของเด็ก
• น้ำหนักแรกเกิดต่ำ: ฝุ่น PM 2.5 อาจทำให้ทารกมีน้ำหนักแรกเกิดต่ำหรือเกิดก่อนกำหนด

7. โรคผิวหนัง

• PM 2.5 ทำให้ผิวหนังระคายเคือง และอักเสบ เช่น สิว ผื่นแดง หรือผิวแห้ง เนื่องจากสารพิษในฝุ่นละออง

อากาศบริสุทธิ์ที่ต้องจ่ายเงินซื้อ

ในสภาพแวดล้อมที่เต็มไปด้วยฝุ่น PM 2.5 และมลพิษ อากาศบริสุทธิ์ก็ได้กลายเป็นสินค้าราคาแพง ที่หลายครัวเรือนต้องลงทุนซื้อเครื่องฟอกอากาศ หน้ากากกันฝุ่น (N95) เพื่อลดผลกระทบต่อสุขภาพ

• เครื่องฟอกอากาศ: ราคาเริ่มต้นตั้งแต่หลักพันจนถึงหลักหมื่น
• หน้ากากกรองฝุ่น PM 2.5: ราคาต่อชิ้นสูงกว่า 50 บาท หากใช้งานทุกวันจะกลายเป็นค่าใช้จ่ายประจำ

แม้ว่าคนส่วนใหญ่จะสามารถซื้อเครื่องฟอกอากาศ และหน้ากากป้องกันได้ แต่เชื่อหรือไม่ว่ายังมีกลุ่มคนอีกไม่น้อยที่ไม่สามารถเข้าถึงสินค้าพวกนี้ ด้วยรายได้ที่มีจำกัด คนกลุ่มนี้จึงกลายเป็นผู้ที่ต้องเผชิญความโหดร้ายของทั้งระบบเศรษฐกิจ และสภาพอากาศ 

วิธีรับมือกับปัญหาฝุ่น PM 2.5 ด้วยตนเอง

1. ติดตามค่าฝุ่นทุกวัน
   ใช้แอปพลิเคชัน หรือเว็บไซต์เพื่อตรวจสอบค่าฝุ่นในพื้นที่ เช่น AirVisual, Air Matters, Bangkok Air Pollution
2. ปกป้องตัวเอง และคนใกล้ชิด
   • หากต้องออกไปนอกบ้าน ต้องสวมหน้ากาก N95 หรือหน้ากากกรองฝุ่นที่ได้มาตรฐาน (หน้ากากแบบปกติป้องกัน PM 2.5 ไม่ได้)
   • ปิดประตู หน้าต่างบ้านให้มิดชด
   • ใช้เครื่องฟอกอากาศในบ้านตลอดเวลา
   • งดออกกำลังกาย หรือกิจกรรมกลางแจ้ง

ค่าฝุ่น PM 2.5 ที่มีแนวโน้มสูงขึ้นอย่างต่อเนื่อง ไม่เพียงส่งผลกระทบต่อสุขภาพเท่านั้น แต่ยังเปลี่ยนวิถีชีวิตของเราจากการหายใจอากาศบริสุทธิ์ฟรี ๆ ไปสู่การเสียเงินลงทุนซื้ออุปกรณ์ และสินค้ามาป้องกันตนเอง ทั้งนี้การแก้ปัญหา PM 2.5 จำเป็นต้องอาศัยความร่วมมือทั้งในระดับบุคคล รัฐบาล และองค์กรต่าง ๆ เพื่อคืนอากาศบริสุทธิ์ให้กับทุกคน เพราะอากาศที่สะอาดไม่ควรเป็นสิ่งที่ต้องจ่ายเงินซื้อ แต่ควรเป็นสิทธิขั้นพื้นฐานของเราทุกคนต่างหาก