ปัจจุบันความนิยมการให้ลูกกินนมแม่ได้รับการประชาสัมพันธ์อย่างมาก ว่าอย่างน้อยต้องให้กินนมแม่อย่างต่ำ 6 เดือน ผู้เขียนมีความเห็นด้วยอย่างมากเพราะนมแม่มีสารอาหารที่มีประโยชน์และสิ่งที่สำคัญมากกว่านั้นคือการให้นมแม่จากอกเป็นการสร้างความสัมพันธ์ที่ดีระหว่างแม่ลูก ขณะที่ให้นมลูกคุณแม่ได้กอดลูกน้อย มองตา ทำให้เด็ก ๆ ได้ฝึกการใช้ประสาทสัมผัสทั้ง 5 ดังนี้
- ตา: ฝึกการมองไปที่สายตาแม่ จ้องตา แสดงความรู้สึกัน
- สัมผัสมือ: ภายในอ้อมกอดของแม่ ลูกจะได้รับรู้ถึงความรักจากมือของแม่ที่ลูบหรืออุ้มเขาไว้
- จมูก: ลูกน้อยได้ดมกลิ่มตัวของคุณแม่ และจดจำกลิ่นของคุณแม่ได้ เขาจะรู้สึกอบอุ่นและปลอดภัย
- ลิ้น: ได้รับรู้รสชาตินมแม่และหน้าอกของแม่
- หูฟัง: ได้รับการฟังเสียงพูดคุยของแม่ ระหว่างที่ให้นมเราก็พูดคุยกับเขาเพื่อกระตุ้นพัฒนาการการฟังของเขา หรือเราอาจจะร้องเพลงให้เขาฟังเพื่อทำให้เขารู้สึกเพลิดเพลิน
การให้นมแม่นั้นต้องมีวินัยอย่างมาก ส่วนตัวผู้เขียนเองคิดว่าการให้นมแม่เป็นสิ่งที่ยากมากกว่าการคลอดลูกเสียอีก ในแง่ของความเจ็บปวดไม่มีใครเคยบอกเล่าให้เราฟังว่ามันเจ็บขนาดไหนเวลาที่ท่อน้ำนมตัน ด้วยเหตุนี้จึงเป็นสาเหตุให้ต้องปั๊มนม หรือ ให้ลูกดูดทุก 2-3 ชั่วโมง เพื่อระบายน้ำนมให้ออกจากอกของแม่ นอกจากนี้ยังต้องนวดก้อนแข็งบนหน้าออกให้ไม่แข็งเป็นไตอีกด้วย แต่พอคิดย้อนกลับไปจริง ๆ แล้วเป็นกลไกของธรรมชาติ ที่ทำให้แม่ต้องดูแลลูก อยู่ใกล้ตลอดระยะเวลา 6 เดือน ต้องระบายน้ำนมให้ลูกกิน ถ้าไม่ให้ก็จะเหมือนกับโดนธรรมชาติลงโทษให้เกิดความเจ็บปวด
หลายคนที่จะเป็นคุณแม่ก็จะกดติดตามเพจทาง Facebook เกี่ยวกับนมแม่ อาทิเช่น นมแม่แบบแฮปปี้ นมพ่อแบบเฮฟวี่ หรือเพจของคุณหมอที่เน้นการให้นมแม่ เพจเหล่านี้ดีมากเพราะให้ความรู้และเทคนิควิธีการให้นมแม่ได้เป็นอย่างดี หรือติดตามดาราที่ให้นมแม่ แต่ในด้านบวกก็มีด้านลบ เพราะคุณแม่หลายท่านจะรู้สึกกดดัน เพราะบางทีไม่มีน้ำนมมากมายก่ายกอง ไม่มีนมมากพอที่ปั๊มใส่ถุงน้ำนมทำสต็อกเป็นตู้แช่ หลาย ๆ ครั้งที่ตัวผู้เขียนเมื่อตอนให้นมแม่ใหม่ ๆ รู้สึกกดดันมาก เพราะเห็นคนปั๊มนมได้เยอะมาก ผู้เขียนมีประสบการณ์ไม่ว่าจะพยายามปั๊มอย่างมีระเบียบวินัยมากเท่าไหร่ นมก็มาไม่เกิน 3 ออนซ์ซักที แต่ก็ให้กินนมจากเต้าด้วยเพื่อเป็นการประตุ้นฮอร์โมนในสมองให้ผลิตน้ำนมออกมามากขึ้น
สาเหตุของน้ำนมน้อย
มีหลายประการ เช่น
- เริ่มให้ลูกดูดกระตุ้นให้ร่างกายสร้างน้ำนมหลังคลอดช้าเกินไป
- ให้ลูกดูดผิดวิธี ลูกอมงับได้ไม่ลึกพอ
- ลูกได้ดูดนมแม่ไม่บ่อยพอ (น้อยกว่า 8 ครั้งต่อวัน) ซึ่งมักจะเกิดร่วมกับการเสริมนมผสม การให้ดื่มน้ำ หรืออาหารเสริม (ก่อนวัยอันสมควรคือ 6 เดือน) ทำให้ลูกอิ่มไม่ยอมดูดนมแม่
- คุณแม่ที่กลับไปทำงานแล้วปั๊มนมออกน้อยเกินไป หรือทิ้งระยะห่างเกินกว่า 3 – 4 ชั่วโมง
- ความเครียด พักผ่อนน้อย และรับประทานอาหารน้อย
- กินยาเม็ดคุมกำเนิดชนิดที่เป็นฮอร์โมนรวมในช่วง 6 เดือนแรกหลังคลอด
สาเหตุที่มักทำให้คุณแม่เข้าใจผิด…คิดว่าน้ำนมน้อย
- การที่เต้านมไม่คัดจึงเข้าใจผิดว่าตัวเองมีน้ำนมน้อยลง แต่ที่จริงมาจากร่างกายสามารถปรับการผลิตได้พอดีกับความต้องการของลูก
- ลูกดูดนมแล้วหลับก่อนจะอิ่ม เมื่อเอาลูกออกจากเต้าไม่นาน ก็ร้องหิวใหม่ (อ่านต่อในหัวข้อ “ลูกดูดนมบ่อยและนานมาก จนแม่ไม่เป็นอันทำอะไรเลย”)
- ให้ลูกดูดนมสลับเต้าไปมาในมื้อเดียวกัน ลูกได้แต่น้ำนมส่วนหน้า ไม่ได้น้ำนมส่วนหลังที่มีไขมันมากกว่า จึงหิวเร็ว
- น้ำนมพุ่งจนลูกสำลัก และไม่ยอมดูดนมแม่
- ลูกเข้าสู่ระยะการเติบโตแบบเร็วๆ (growth spurt) (อ่านได้ในหัวข้อ “ลูกดูดนมแม่เหมือนไม่อิ่ม ดูดแล้วดูดอีก ” )
ทำอย่างไรให้มีน้ำนมมากขึ้น
อันดับแรกคุณแม่ต้องมั่นใจก่อนว่าจะสามารถเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ได้ จากนั้นจึงเข้าสู่กระบวนการ ทำอย่างไรให้มีน้ำนมมากขึ้น โดย
- ให้นมลูกบ่อยขึ้นและนานขึ้น (ไม่ควรน้อยกว่า 8 ครั้งต่อวัน) ถ้าไม่ได้อยู่กับลูก ก็ควรบีบหรือปั๊มนมออกให้เกลี้ยงเต้าทุก 3 ชั่วโมง
- กระตุ้นเต้านม โดยใช้ผ้าอุ่นจัดประคบเต้านม 3 – 5 นาที ก่อนให้นม นวดเต้านมและคลึงหัวนมเบาๆ
- ให้ลูกดูดนมอย่างถูกวิธี ให้ลูกอมหัวนมและลานนมได้ลึกพอ
- หลีกเลี่ยงการให้น้ำ นมผสม หรืออาหารเสริมอื่นก่อนอายุ 6 เดือน
- ทำให้รู้สึกผ่อนคลายขณะให้นมลูกหรือขณะปั๊มนม โดย หายใจลึกๆ หรือ นึกถึงสถานที่ๆ น่าเที่ยว หรือคิดว่ามีน้ำนมไหลไปถึงลูก ฟังเพลงหรือเทปที่สอนการผ่อนคลาย
- กินอาหารที่มีคุณค่าทางโภชนาการตามคำแนะนำอาหารสำหรับคุณแม่ที่ให้นมลูก
- ในช่วงที่น้ำนมยังน้อย ไม่พอสำหรับลูก หากจะเสริมนมผสม ไม่ควรให้ดูดจากขวด อาจใช้วิธีหยดนมข้างๆ เต้าแม่ขณะลูกดูดนม หยดครั้งละน้อยๆ พอให้ลูกไม่หงุดหงิด เมื่อน้ำนมสร้างได้มากขึ้น ก็ค่อยๆ ลดปริมาณน้ำนมที่หยดลง จนงดเสริมได้ในที่สุด
- ในกรณีที่ลูกดูดนมแล้วหลับก่อนจะอิ่ม ควรกระตุ้นให้ลูกดูดนมต่อ โดยขยับเต้านมและบีบน้ำนมเข้าปากลูกเป็นระยะ จนกว่าลูกจะอิ่มและคายปากออกเอง (ดูได้จากวิดีโอ)
- ในกรณีของการเข้าสู่ระยะการเติบโตแบบเร็วๆ ควรให้ลูกดูดบ่อย และให้ดูดนานขึ้นในแต่ละครั้ง ภายใน 2 – 3 วัน น้ำนมก็จะเพิ่มมากขึ้นจนพอสำหรับลูก
สำหรับการติดตามผล จะใช้เวลาประมาณ 4 – 7 วันจึงจะเห็นผลว่าน้ำนมมามากขึ้น
ขอให้คุณแม่อย่ากดดันตัวเอง ขอให้ทำให้ดีที่สุด ได้นมมากนมน้อยอย่างน้อยลูกเราก็ได้กินบ้างดีกว่าไม่ได้กินเลย และนมผงก็ไม่ผิดสำหรับคุณแม่ที่นมน้อย
